کد مطلب:21016 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا شوخي با بزرگترازخود فردگناه دارد؟ توضيح دهيد.

اسلام براي مجالست ونشست وبرخاست ومعاشرت با افراد، دوستيها ورفاقتها، ارزش واحترام قائل شده است وتأكيد ورزيده با همنوعان خود ارتباط دوستانه وصميمانه برقرار نمايد اما اين ارتباطات بايد حساب شده، مفيد وسازنده وبدور از گناه ومعصيت باشد.

اميرالمؤمنين حضرت علي( مي فرمايد : الاصد قاءنفس واحد في جسوم متفرقه (دوستان ورفيقان، درحقيقت يك فردند دريك جسم هاي گوناگون)1

رسول اكرم( مي فرمايد : همنشين شايسته همچون عطر فروش است كه اگر عطري به تو بفروشد، حداقل بوي عطرش به تو خواهد رسيد ونيز همنشين بد وناشايست چونان آهن گداخته اي است كه اگر آتش كوره اش، جامه ات رانسوزاند، حداقل باد گرم ونامطبوع آن به تو اصابت خواهدكرد.2

بنابراين درارتباطات ومعاشرتها بايد سعي وتلاش كنيم وبا افراد صالح، شايسته ونيكوكار ارتباط برقرار كرد تا ازكمالات ومحاسن آنها بهره مند گرديم.

طبيعي است دراين ارتباطات، رفت وآمدها، معاشرتها، گفت وگوها و رفاقتها افراد بايكديگر شوخي ومزاح مي كنند، لطيفه وطنز مي گويند و...اما متأسفانه بسياري به حدومرز شوخي توجه ندارند وچنين فكر مي كنند كه شوخي وبه نحو كه باشد صحيح است! البته درمقابل، بعضي نيز معتقدند، كه شوخي مطلقاً ممنوع است وبايد جلو آن گرفته شود! حقيقت اين است كه اين نطرات هر دو نادرست است، يكي افراطي است وديگري تفريطي.

دراسلام واخلاق اسلامي، مزاح وشوخي وجود دارد، اما مزاح جهت دار، مفيد، سازنده وبامعنا. شوخي مجاز دراخلاق اسلامي هرگز به معناي بي ادبي، حرف لغو وبيهوده، سخن بيجا ونيش دار نيست.شوخي ومزاحي كه باعث آبروريزي ديگران شود، حرام است وباعث عذاب دوزخ خواهد شد.ودراين مورد تفاوتي بين كوچك وبزرگ نيست.

بزرگترها نمي توانند با مزاح وشوخي آبروي كوچكتر را ببرند وبزرگترها نيز مجاز نيستند با مزاج وكنايه كوچكترها را آزاردهند.

حركت زبان كاري بسيار آسان است. اما همين زبان ممكن است موجب سرانجامي دردناك وعذاب آورگردد. عذابي بسيار سخت. يك شوخي بيجا يك كلام كنايه دار ونيش زننده چه بسا انسان را گرفتار دوزخ سازد. اين سخن رسولگرامي اسلام ( است كه مي فرمايد :

چه بسا فردي از شماكلمه اي برزبان جاري سازد كه دوستان ورفقايش بخندند، اما دربرابر خداوندبراو غضب نمايد واز او راضي نگردد مگر اينكه او را درآتش افكند؟!3

درست است كه انسان، بايستي به ـ خصوص درجمع ـ خشك نباشد، باديگران گرم بگيرد واخموترشرو نباشد، اما پرحرفي هم مطلوب نيست. شوخي وخنده بيش از حد، انسان را سبك مي كندو پرگويي وپرمزگي، انسان را حفيف وبي مقدار خواهد ساخت ! چه نيكوست سخن مولاعلي(كه فرمود : من كثر مزاحه قل وقاره (كسي كه مزاح و شوخي اش زياد شود، وقارش كم مي شود.)4

بنابراين شوخي ومزاح جهت دار، آموزنده، شادي آور وبدون ضرر نه تنها ممنوع نيست، بلكه سنت هم هست. رسول اكرم( وائمه معصومين ( اهل شوخي و مزاح بوده اند .

درروايات آمده است، روزي رسول خدا( وامير المؤمنين علي( هر دو مشغول خوردن خرما بودند. پيامبر( پس از خوردن هر خرما، بدون اينكه اميرالمؤمنينعليه السلام متوجه شوند، هسته هاي خرما را جلوي حضرت علي( مي گذاشتند. پس ازخوردن خرماها، ناگاه چشم اميرالمؤمنين( به هسته هاي زياد خرما افتاد كه جلويشان جمع شده بود، درحاليكه هيچ هسته اي جلو پيامبر( نبود.

پيامبر( ضمن اشاره به هسته هاي خرما فرمدند : يا علي همه خرماها را توخوردي؟ وعلي ( عرض كرد: يا رسول ا...( گويا شما آنقدر با عجله خرماها را ميل كرده ايد كه فرصت درآوردن هسته آنها را هم نداشته ايد!5

ملاحظه مي فرماييد كه پيامبر( به عنوان شخص بزرگتر با كوچكتر از خودشان (ازسني) شوخي ومزاح فرموده است واميرالمؤمنين( نيز با بزرگتر از خودشان شوخي ومزاح كرده اند اما شوخي آن دو بزرگوار از حدود شرعي تجاوز نكرده است. لذا د رشوخي ومزاح آنچه مهم است مفيد بودن، سازنده وآموزنده بودن وشادي آور بودن وضررنداشتن شرط است وشوخي كه خارج از مقوله فوق باشد جايز نيست وبايد ترك بشود، چه شوخي كننده بزرگتر باشد وچه كوچكتر.





(1) ميزان الحكم، ج5، ص 296 2) همان، ج9،ص50

(2) 3)همان،ج8،ص438 4)اخلاق اجتماعي، سازمان عقيدتي سياسي ژاندارمري(معاونت روابط عمومي وتبليغات)1368،ص42

5)همان،ص43